Vliegtuigen in de oorlog

Uit het archief van Nederlands Instituut voor Militaire Historie:

In februari 1938 werd begonnen met de aanleg van een vliegveld bij Hilversum. In het kader van een werkverschaffingsproject nam de gemeente het egaliseren, dichten van sloten en inzaaien van gras voor haar rekening. De stichting ‘Vliegveld Het Gooi’ bouwde zelf een hangaar en een clubhuis.

De feestelijke opening van het terrein, gepland voor 30 september 1939, ging als gevolg van de algemene mobilisatie niet door. Op 28 augustus vorderde het Ministerie van Defensie het vliegveld en drie dagen later arriveerden twaalf vliegtuigen van de Eerste Verkenningsgroep van het Tweede Luchtvaart Regiment (1-2 LVR) uit Soesterberg. Drie Fokker C.V’s van deze groep voerden op de eerste oorlogsdag een bombardementsvlucht uit boven het Scheveningse strand. Dit zou de enige vliegopdracht zijn die vanaf Hilversum werd ondernomen.

Het vervolgens door Nederlandse militairen onbruikbaar gemaakte terrein werd door de Duitsers hersteld, vergroot en voorzien van een uitgebreide en gecamoufleerde infrastructuur. Tijdens de oorlog is het vliegveld slechts sporadisch gebombardeerd, wel stond het geregeld in de belangstelling van geallieerde fotoverkenners. Op Hilversum, dat aan het eind van de zomer van 1940 door de Luftwaffe in gebruik werd genomen, zijn slechts drie operationele eenheden gestationeerd geweest. Vooral vliegtuigen met ondersteunende taken als het vliegen van sleepdoelen waren hier te gast. De, in opdracht van de Luftwaffe, uitgevoerde assemblage van bij Fokker geproduceerde lesvliegtuigen vond eveneens op het vliegveld plaats. Eind 1944 maakten de Duitsers het terrein grotendeels onklaar.

Na de oorlog, om precies te zijn op 10 juli 1948, werd het vliegveld, dat zijn oude vorm terugkreeg, alsnog officieel geopend. Het terrein is nog steeds in gebruik als vliegveld voor privé- en recreatieve luchtvaart.

Bron: NIMH

Mobilisatie; de koninklijke luchtmacht

Ten tijde van de mobilisatie in 1939 kreeg het vliegveld echter een militaire bestemming. De Koninklijke Luchtmacht nam het vliegveld in gebruik als basis voor de 12 vliegtuigen van de 1e verkenningsgroep en het 2e Luchtvaartregiment.

Vliegtuigen die toen werden gebaseerd op Vliegveld Hilversum waren zeven stuks Fokker C.V en vijf Koolhoven K.51. Op 1 maart 1940 zijn daar ook twee Fokker C.X vliegtuigen bijgekomen.

In 1939 hebben er ook nog korte tijd zeven stuks Fokker D.XVII jagers gestaan van de 2e Jachtvliegafdeling.

Op 10 mei 1940, in de vroege ochtend, is het Vliegveld Hilversum door de Duitsers aangevallen. Vier vliegtuigen raakten hierbij zwaarbeschadigd.

De in Hilversum gestationeerde verkenningsvliegtuigen van het type Fokker C-V werden op 10 mei 1940 verplaatst van Hilversum naar Middenmeer, in Noord Holland. Vliegveld Middenmeer speelde een belangrijke rol in de eerste dagen van WO2.

De Duitsers

De Duitsers hebben het vliegveld in de oorlog groter gemaakt, ongeveer 4 keer de huidige omvang. Er werden Bücker Bestmann's geassembleerd en testgevlogen. Zie het artikel over dit vliegtuig in de rubriek Historie.

De Duitse bezetter breidde het Vliegveld Hilversum dus verder uit maar gebruikte het voornamelijk voor kleine vliegtuigen voor vervoer van officieren van de staven in de Hilversum en Loosdrecht. Aan de noordrand van het vliegveld bevinden zich in ieder geval twee Duitse bunkers, een commando- en schuilbunker.

Op de Rading in de hoek met het Loosdrechtse Bos te Hilversum bouwden de Duitsers het "Hermann Goring Lager". Een complex van elf bunkerwoningen en een officiersmess ('Het Casino') dat omstreeks 1942 is gebouwd in opdracht van de Duitse Wehrmacht. Bestemd voor de officieren van de Wehrmacht, werkzaam op het nabijgelegen vliegveld Hilversum. De over het terrein verspreide gebouwen waren oorspronkelijk voorzien van met riet gedekte kappen, zodat ze vanuit de lucht overkwamen als onderdelen van een kleine agrarische nederzetting. Het werk is in vrijwel originele staat.

De Duitse bezetters vorderden in april 1942 het raadhuis van Hilversum, dat ging dienen als hoofdkwartier van de bevelhebber van de Wehrmacht. Zij camoufleerden de toren om geallieerde vliegers te misleiden. Om de toren werd een ijzeren stellage gebouwd, bespannen met netten van groene glaswol. Zie de foto van Persbureau Stevens rechts.

De Nachtschlachtgruppen opereerden vooral met Ju 87 Stuka’s en Fw 190’s, onder andere vanaf de vliegvelden Twente en Hilversum. Hun nachtelijke optreden zorgde voor veel onrust bij de geallieerde militairen aan het front.

De geallieerden

Na de oorlog vlogen de geallieerden voor korte duur met British Taylorcraft Auster V's vanaf Vliegveld Hilversum. Er zijn twee squadrons van de RAF op het veld gestationeerd geweest. Deze Squadrons hadden als doelstelling om luchtverkenners te leveren ter ondersteuning van de grondartillerie (Air Observation Post, AOP). Vliegend boven de eigen manschappen speurden de piloot en waarnemer naar vijandelijk geschut aan de horizon. Deze Squadrons waren actief in het laatste deel van de oorlog in Noord Europa.

Het RAF No. 657 Air Observation Post Squadron, in mei en juni 1945 vanaf Hilversum. Dit Squadron werd geformeerd op 31 januari 1943 en werd bemand door Engelsen. Het begon zijn observatiewerk in Noord Afrika, en heeft later in Italië dienstgedaan.

Het RAF No. 666 Air Observation Post Squadron, vanaf 6 juni 1945 op Hilversum. Dit Squadron van 16 vliegtuigen werd pas geformeerd op 5 maart 1945 en werd bemand door Canadezen. Toen het Squadron op het vaste land van Europa aankwam was de oorlog dus net voorbij. Nederland was na vijf lange oorlogsjaren bevrijd van de Duitse bezetter.

Vliegtuigen voor en vlak na de oorlogstijd

Vliegveld Hilversum is vóór de tweede wereldoorlog aangelegd als vliegveld voor de burgerluchtvaart.

Uit de luchtvaartregisters van Herman Dekker blijkt dat de volgende motorvliegtuigen rond de oorlog op Hilversum gestaan moeten hebben:

• PH-HSC De Havilland D.H.85 Leopard Moth van H.L Schäper Claus vanaf 1934
• PH-NAU Koolhoven F.K.43B van K. de Geus van den Heuvel vanaf 1946
• PH-UCN Piper L-4J Grasshopper van de Gooi-Stichtse Aero Club vanaf 1948
• PH-NDH Fairchild UC-61K (24R-46A) Argus III van C.C.A. Kries vanaf 1949. Dit toestel is tot 1979 ingeschreven geweest in het Nederlands register.

Zweefvliegtuigen:

• PH-47 R.R.G. Zögling van de Stichtsch-Gooische Kleine Luchtvaartclub vanaf 1936
• PH-48 R.R.G. Zögling van de Stichtsch-Gooische Kleine Luchtvaartclub vanaf 1937
• PH-82 Grunau 9 (ESG) van de Hilversumsche Zweefvliegclub vanaf 1938
• Zie verder de geschiedenis van de Gooise Zweefvliegclub