Skylight

Skylight

De exploitatie van het vliegveld Hilversum kwam na de oorlog in handen van de Nationale Luchtvaartschool, de NLS. Verschillende bedrijven vestigden zich op het vliegveld. Eén van de bekendsten was het luchtreclamebedrijf “Skylight”, dat vanaf 1955 van het vliegveld gebruik maakte. Dit bedrijf is inmiddels opgehouden te bestaan. Veel bezoekers van vliegveld Hilversum hebben hun luchtdoop gehad in een van de Cessna's van Skylight (PH-SKI, PH-SKY, PH-SKA enz.).

Aan de Loosdrechtse kant van het veld staat nog steeds Skylight met grote blauwe letters op de witte hangaar. Inmiddels is hier Maintain-a-Plane gevestigd, een onderhoudsbedrijf dat veel vliegtuigen van Hilversum technisch op orde houdt en ook hangaarruimte verhuurt.

Hieronder meer over de historie van Skylight en luchtvaartpionier Joh. Daams.

HUGO HOOFTMAN – NEDERLAND VLIEGT! (Uitgave 1969)

Skylight doet aan ... 'luchtschrijven'!

OP HET VLIEGVELD HILVERSUM IS SKYLIGHT GEVESTIGD, het bedrijf van de vlieger Johan Daams die een stuk of zeven vliegtuigen bezit, die voornamelijk worden gebruikt voor luchtreclame en het maken van rondvluchten.

Ook Johan Daams (50) is het type van de luchtvaartzakenman, al is de luchtvaart niet eens zijn enige en voornaamste bron van inkomsten. Eigenlijk is en blijft de luchtvaart zijn hobby. Hij heeft in Loosdrecht twee garagebedrijven en een benzinestation. Als jongen van veertien maakte hij al plakboeken met knipsels van vliegtuigfoto's uit kranten (welke luchtvaartenthousiast begint niet zó... ?) en hij fietste geregeld naar Soesterberg om er zich te vergapen aan onze militaire kisten van toen. Dat was lang vóór de oorlog, toen de tweedekkertjes op Soesterberg nog af en aan vlogen. Van zijn grootvader kreeg hij een technische knobbel mee, want grootvader Daams was de eerste fietser in Nederland (!) en baarde zo'n goede honderd jaar geleden opzien in Loosdrecht door een ijzeren roeiboot te fabriceren. De jonge Johan Daams was 'vliegtuiggek' en bouwde op zeventienjarige leeftijd in de timmermanswerkplaats van zijn vader al aan een eigen vliegtuig, een echte kist, die hij zelf had ontworpen. Hij laste de romp van stalen buizen en bouwde een viercyIinder Henderson motor van een motorfiets in. Hij maakte voorts een prachtige propeller, die thuis nog altijd boven zijn schoorsteen hangt. Tot vliegen is het nooit gekomen, maar die eenpersoons kist van Daams heeft wél in een weiland getaxied. 'Het ding had gegarandeerd gevlogen als de oorlog er niet tussen was gekomen,' vertelde de heer Daams ons, toen we hem in zijn kantoor op het vliegveld Hilversum interviewden.

Hoewel de jonge Daams al vóór de oorlog probeerde bij de vliegerij te komen, lukte hem dat niet. Hij had alleen lagere school en ambachtsschool en met die opleiding kreeg je van het Fokkerfonds geen hulp. Na de oorlog ging Johan Daams zweefvliegen en haalde op 27 juli 1948 zijn A-brevet. Met hulp van het Fokkerfonds ging hij vervolgens leren motorvliegen. Nu heeft hij meer dan 2.000 vlieguren op zijn naam en heeft zelfs het B3 verkeersvliegersbrevet, een brevet voor nachtvliegen, een brevet voor radiotelegrafie en een brevet als grondwerktuigkundige...

Het zakendoen zit Johan Daams ongetwijfeld in het bloed. Op de cijferlijst die hij in juli 1956 voor het middenstandsexamen kreeg, zien we staan: 'Rekenen 10, schrijven 5 ... ' Rekenen heeft hij altijd goed gekund. Hij was 14 jaar toen hij voor vijf gulden al een motorfiets kocht. Iets kopen en dan weer met winst verkopen. Dát is zijn 'hobby'. Zo kocht hij bijv. destijds zes Hawker Sea-Furies van de M.L.D. op. Hij sloopte ze en verkocht de onderdelen met een zacht winstje naar Duitsland. Hij kocht een Harvard van de R.L.S. en ruilde deze in Duitsland in voor de D-EGAL, die nu nog als de PH-NKD vliegt. Ook leverde hij een Harvard aan de speeltuin Avifauna. Hij kocht de tweemotorige Siebel Si-204 van het N.L.R. en plaatste hem op het vliegveld Hilversum, waar de jeugd erin mocht 'spelen'. Ze hebben hem finaal gesloopt en nu trekt hij zich de haren uit het hoofd dat hij die kist niet beter heeft 'bewaard', want een Amerikaan bood hem er 10.000 dollar voor... Hij heeft nu alleen de beide motoren van die kist nog, de rest ging - helaas - naar de sloper. Johan Daams heeft een zwak voor oude vliegtuigen en... oude auto's. Hij heeft drie oude auto's gehad, waaronder een Dion Bouton uit 1898 waarmee hij jaren geleden de Londen-Brighton tocht van de Veteran Car Club heeft meegereden. Zo heeft Johan Daams diverse hobbies en hij zegt: 'Vliegen is een zware, ongeneeslijke ziekte... '

Hij vloog een keer met de Harvard PH-UEM naar Oslo en terug zonder dat het eigenlijk mocht, want volgens zijn brevet was die kist voor hem te 'zwaar'. Hij kreeg dan ook een boete van de luchtvaartpolitie, maar zorgde er nadien voor een examen voor de Harvard af te leggen, een zgn. typekeuring, waarvoor hij glansrijk slaagde. In 1955 kocht Johan Daams zijn eerste vliegtuig: een Fieseler Storch, de PH-NEL. Tijdens de oorlog had niemand minder dan prins Bernhard die Storch ergens in Frankrijk opgescharreld en na de oorlog had hij gevlogen bij de Anker Emaillefabrieken in Soest. Met opgevouwen vleugels nam hij de kist achter zijn auto mee naar huis met de idee hem bij wijze van reclame bij zijn benzinepomp te zetten. Tot zijn verbazing zag hij echter dat die Storch nog een geldig bewijs van luchtwaardigheid had. In zijn garage haalde hij de motor uit elkaar, iemand van de zweefclub repareerde de vleugel en zo kon het toestel weer de lucht in. Slechts twee maanden heeft Johan Daams die kist gehad, want een Duitser die toevallig langskwam en er f 4.500,- voor bood, kreeg hem mee. Daams maakte er een aardige winst op, maar trok zich later toch weer de haren uit het hoofd, toen hij hoorde dat de kist in Duitsland was dóórverkocht voor een D.M. 30.000... Als D-EGON heeft die kist nog lang bij onze oosterburen gevlogen en zelfs nu nog is hij ingeschreven op naam van de Luftweberdienst Westfalen in Neheim-Hüsten.

In Engeland kocht Johan Daams toen een Fairchild F-24W-41A Argus, de G-ASSP die de PH-NGY werd.

In 1956 begon Johan Daams met één klantje aan luchtreclame te doen. Van de N.L.S. nam hij een Auster over, de PH-NGL, later gevolgd door de PH-NIN. De PH-NGL is bij Rotterdam in een weiland verongelukt, toen de vlieger Th. Konijns wegens motorstoring een noodlanding moest maken. Hij moest een fietser ontwijken en kwam op zijn zij neer, waardoor een vleugel afbrak. Ook de Fairchild PH-NGY is gecrashet, op 1 december 1958 met Mr. J. O. de Rijke en diens twaalfjarige dochter bij Meppel. Gelukkig liepen de beide inzittenden, die reeds eerder de K.L.M.-ramp met de Neutron hadden overleefd, geen schrammetje op.

Mr. de Rijke had speciaal leren vliegen om de angst van de Neutronramp te boven te komen! Later kocht hij de Fairchild PH-NGZ van Daams - die de kist uit Duitsland had gekocht - en nam hem mee naar Nieuw-Guinea.

In 1959 werd afgestapt van de N.V.-vorm en werd Skylight weer een éénmanszaak. De luchtmachtvlieger Bob Janssen kwam in vaste dienst (hij vliegt nu bij Transavia). Johan Daams en Bob Janssen leerden het moeilijke 'luchtschrijven' waarvoor de Harvard PH-NKD werd gebruikt. Terwijl de een op de grond stond en via de radio instructies gaf, leerde de ander in spiegelschrift op 5 kilometer hoogte het schrijven. ROXY kocht destijds het alleenrecht op voor het schrijven in de lucht (vóór de oorlog werd de naam PERSIL meermalen in ons luchtruim geschreven). ROXY nam jaarlijks 1.000 letters bij Skylight af en betaalde f 70,- per letter. Op één vlucht werd door de Harvard zeven maal het woord ROXY geschreven. Nu is Daams de enige in Holland die nog aan luchtschrijven doet en hij doet dat nu voor DRUM. Bij het luchtschrijven wordt dunne olie in de lange uitlaat gespoten. Er is een asbest band om de uitlaat, zodat de olie goed op temperatuur wordt gehouden en verschroeid. Er wordt 180 liter olie meegenomen in twee tanks die op de achterste zitplaats van de Harvard zijn ingebouwd. Er zijn twee pompen die door elektromotoren worden aangedreven. 'Je ziet zelf niet wat je schrijft,' vertelt de heer Daams. 'Eigenlijk zoek je je eigen slipstroom op, want zodra de kist tekeergaat en je voelt dat je in de slipstroom van je propeller zit die na de vorige «streek. de lucht onrustig heeft gemaakt, weet je dat je goed zit. Het is een moeilijk maar boeiend vak, dat van <>.'

De Tiger Moth PH-UAL is tijdens de Apeldoornse vierdaagse gecrashet, waarbij de vlieger gewond raakte; de Auster PH-NIN crashte bij de T.T.¬races in Assen in 1964; de PH-NET werd verkocht.

Het meest unieke vliegtuig in de Skylightvloot was de Hollandair HA-001 Libelle, de PH-NGX. Eind 1956 werd dit hoogdekkertje ontworpen door J. G. Veldberg en in zes maanden tijd gebouwd bij de Hollandair in Katwijk. Het ding kostte f 30.000,- en volgens Bob Janssen kon je ermee stijgen als met een luchtballon. De maximumsnelheid was 150 km per uur, de landingssnelheid 40 km per uur. Dank zij de grote vleugelspanwijdte - 15 meter - konden lange slepen worden getrokken. De motor was een Gipsy Major van 135 pk. De Libelle was eigenlijk ontworpen als landbouwsproeier, maar Skylight heeft het toestel gekocht voor het slepen van reclamenetten. Helaas is het toestelletje op een dag in mei 1966 tijdens een storm opgetild en neergesmakt. Dat betekende het einde van de Libelle... Van K.L.M. Aerocarto nam Daams de Auster PH-OTO over, die later eigendom werd van A. J. van Campenhout in Seppe. De Piper PH-NKE werd nieuw van de fabriek gekocht voor een f 45.775,-, gevolgd door de PH-NKF en PH-NKG. 'Voor mij is dit het fijnste kistje,' meent de heer Daams. 'Hij klimt als een helikopter.' Voor het slepen van reclamenetten zijn die Super Cubs ideaal. 'Wist je dat gesleepte luchtreclame boven een Nederlandse stad door 35% van de totale bevolking van die stad wordt gezien? Er zit nog brood genoeg in de luchtreclame, vooral wanneer je met wat nieuws komt!' De <> was echt een uitvinding van Johan Daams die - net als zijn grootvader - graag de gekste dingen verzint. Voorjaar 1969 verwachtte hij een vierde Piper Super Cub, de PH-NKH. Het reclame-vliegen met de Pipers gebeurt meestal door free-lance vliegers. Voor f 15,- per persoon kunnen boven de Loosdrechtse plassen rondvluchten worden gemaakt met de beide Cessna's, de PH-SKY, die eind 1964 kwam, en de PH-SKI, die in maart 1968 in Reims in Frankrijk - waar hij gebouwd is - werd opgehaald. Behalve voor rondvluchten worden de Cessna's ook voor het droppen van parachutisten gebruikt. Dit gebeurt veel voor reclame, bijv. bij de opening van een nieuw bedrijf, een Oranjefeest of een sportfestival. In vaste dienst van Skylight zijn nu de vliegers G. Wesseling en Wim Daams, de 22-jarige zoon van Johan Daams, die net als zijn vader enthousiast is voor de vliegerij en in Skylight zijn beroep hoopt te vinden. Hij heeft al het sportvliegersbrevet.

In juli 1968 kwam Johan Daams in het nieuws toen hij op het vliegveld Hilversum diverse sprongetjes maakte met een merkwaardig Fokker Spin-achtig vliegtuigje, dat gebouwd was door J. van den Berg uit Baambrugge, een monteur in een liftenfabriek (38) die voor een bedrag van f 180,- dit vliegtuig in zijn eentje in elkaar zette. Het ding had een Skoda automotor van 42 pk en de propeller maakte 1.300 toeren. Na diverse sprongetjes heeft Daams ermee gevlogen op een hoogte van 8 meter. Hij vond de kist werkelijk stabiel.

Johan Daams vond het dáárom zo leuk deze kist 'in te vliegen', omdat hij - zoals we zagen - in zijn jeugd zélf ook een dergelijk vliegtuigje heeft gebouwd, waarmee het echter nooit tot vliegen is gekomen...

J. van den Berg, die zelf niet kan vliegen, is in 1962 aan de bouw van het motorvliegtuigje begonnen. Het is in wezen de klok terugdraaien, maar het lijkt wel alsof er tóch nog Anthony Fokkers bestaan...

Onlangs kocht Johan Daams een op het vliegveld Hilversum staande boerderij. Hij hoopt de schuren te gaan afbreken en er een hangar voor zijn kisten neer te zetten. Een lang gekoesterde wens van hem - een eigen hangar - zal dan in vervulling gaan. 'Zo'n ding kost zeker een ton: zegt hij.

'Maar ik heb nu bij elkaar zeker al een ton aan huur betaald en voor dat geld heb ik nóg niks...’

Zakenman tot en met!

De vloot van Skylight:

PH-NKD North American Harvard

PH-NKE Piper PA-18 Super Cub

PH-NKF Piper PA-18 Super Cub

PH-NKG Piper PA-18 Super Cub

PH-NKH Piper Super Cub (verwacht in 1969)

PH-SKI Cessna F-172H

PH-SKY Cessna F-172F

Vroeger in dienst geweest:

PH-NEL Fieseler Storch, PH-NGY Fairchild F-24 Argus, PH-NLG Auster Mk-III, PH-NGZ Fairchild F-24 Argus, PH-NIN Auster Mk-III, PH-NEO Auster Mk-V, PH-UEM North American Harvard, PH-UAL Tiger Moth, PH-NGX Hollandair Libelle, PH-UFP Auster Mk-III, PH-NET Auster Mk-V, PH-OTO Auster, PH-NLL Siebel Si-204 (niet vliegwaardig). De heer Daams bewaart in zijn garage in Loosdrecht nog een uit 1938 stammende Tiger Moth, de PH-NGM, en een Auster Mk-III, de PH-UFM, die geen bewijs van luchtwaardigheid meer hebben. Deze kisten zijn al aardig op weg 'antiek' te worden...

© La Rivière & Voorhoeve, Zwolle