Oprichting Vliegveld Hilversum

Het volgende artikel is afkomstig uit de najaarseditie 2009 van het GoZc clubblad 'De Overland'. Het is bewerkt door Gerard Rijerse.

Vliegveld Hilversum 70 jaar

In september 2009 is het 70 jaar geleden dat het vliegveld Hilversum geopend zóu worden. Het feest ging toen echter niet door omdat de mobilisatie er kwam en het vliegveld werd gevorderd door de luchtmacht. Dit artikel gaat over de plannen die men toendertijd had voor het aanleggen van een vliegveld in ’t Gooi en het aanleggen van het huidige veld.

In het blad “Eigen Perk” van de historische vereniging in Hilversum had bestuurslid van de HHK Albertus Perk, Kees van Aggelen, in 1989 in het aprilnummer, een stuk geschreven over dit onderwerp. Hier volgt een bewerking van dat verhaal, aangevuld met meer wetenswaardige feiten door de redactie van “De Overland”.

Sport en vliegcentrum

De belangstelling voor de luchtvaart was groot in de dertiger jaren, ook in deze regio en in 1934 ontstonden er plannen tot oprichting van een sport- en vliegcentrum in Hilversum. Hiertoe was opgericht de NV Sportpark en Vliegveld “’t Gooi”.

Men had het plan om aan de Loosdrechtseweg/ Raaweg een sportcomplex aan te leggen.

De eerste plannen...

Dat zou onder meer moeten bevatten een sportpaleis met wielerbaan, een motorracebaan, een voetbalveld, een waterpolobad, twee café-restaurants, verschillende clublokalen etc. etc. Bovendien zou ten noorden van dit complex een vliegveld worden aangelegd. Men heeft getracht de gemeente Hilversum over te halen met dit grootschalige plan in zee te gaan. Maar het college van B&W antwoordde: “…vindt geen termen de totstandkoming der plannen te bevorderen…” Geen wonder dat de gemeente Hilversum niet erg happig was: de geraamde kosten bedroegen fl 1.500.000,--……

Gooisch Vliegveld Actie Comité

Deze groep richtte op 8 maart 1934 een verzoek aan B&W van Hilversum tot het verkrijgen van een vliegveld “ter beoefening van de Sportvliegerij”. Het dagelijks bestuur (voorzitter A.van Beusekom, secretaris P.Verschuyl en lid de heer K.Geus van den Heuvel ) had al een terrein op het oog: ten noorden van de Noorderbegraafplaats, grenzend aan de Crailoosche brug.

Plannen nabij de Noorder Begraafplaats te Hilversum

Vanuit de gemeente kreeg men alle steun, zeker toen werd geopperd om de terreinen in “werkverschaffing” te egaliseren. Helaas (of gelukkig…) weigerde het bestuur van het Gooisch Natuurreservaat om 7 ha grond in huur af te staan en daarom moest men op zoek naar andere terreinen.

Andere mogelijkheden

Het Goois Vliegveld Actie Comité ging op zoek naar alternatieve locaties. Met de heer Insinger, eigenaar van landgoed “Einde Gooi” werden onderhandelingen gevoerd om het vliegveld op het landgoed aan te leggen. De heer Insinger had een strook van 500 x 1000 meter in gedachten. Maar de breedte moest minimaal 700 meter zijn, dus dat plan ging niet door.

Het oude plan voor een vliegveld nabij de Loosdrechtseweg/ Raaweg kwam weer op tafel, nu wél met steun van B&W. Maar nu gooide de minister van Waterstaat roet in het eten. Hij weigerde het terrein aan te wijzen als luchtvaartterrein in de zin van de Luchtvaartwet.

Er werden inmiddels al wel zweefvliegvluchten uitgevoerd door de in 1936 opgerichte Sticht- Gooische Kleine Luchtvaartclub, de latere Gooise Zweefvliegclub. Deze vlogen met een ESG zweeftoestel op de heide tussen Hilversum en Bussum bij de “Oude Renbaan”. Dat was een verlaten paardenbaan, die bij de Olympische Spelen van 1928 nog was gebruikt.

Een ESG zweeftoestel

Noodweg

Een andere mogelijkheid was het gebied tussen de Noodweg en de Egelshoek. Na onderhandelingen met de eigenaar van de grond, de Nederlands Hervormde Kerk te Naarden, kon men 45 ha huren.

Aanleg van het huidige vliegveld

De aanleg van het vliegveld zou in “werkverschaffing” worden uitgevoerd. Er was een krediet van fl 65.000,-- ( € 29.500,--) voor uitgetrokken. Over het uurloon van de tewerkgestelde werklozen is nog uitgebreid gediscussieerd. Uiteindelijk bepaalde de minister op 6 januari 1937 dat het uurloon fl 0,38 ( € 0,17 ) zou worden.

Aanleg huidige vliegveld door werklozen

Er kwamen ook bezwaren tegen de plannen. De Vereniging tot het oprichten van Arbeidskolonies voor TBC-lijders in Nederland, bij monde van de bekende “Ome” Jan van Zutphen, kwam met medische argumenten tegen de aanleg. Jan van Zutphen was voorzitter van “Zonnestraal”, een vereniging die als doel had een sanatorium te bouwen voor de leden van de diamantbewerkersbond die aan TBC leden. De gebouwen van “Zonnestraal” werden gebouwd op het terrein van het landgoed “Pampahoeve”, ten noorden van het geplande vliegveld. De villa zelf werd opgenomen in de plannen en fungeerde als rusthuis voor de eerste TBC patienten. De nieuwe gebouwen waren ontworpen door de bekende architect Jan Duiker. Het sanatorium, een schitterend voorbeeld van “het Nieuwe Bouwen”, met veel witgepleisterde gevels, glas en stalen ramen, werd in 1928 geopend.

"Zonnestraal" ligt in het Loosdrechtse Bos, ook wel genaamd het Emtincks Bos, genoemd naar de 17e eeuwse eigenaar Eduard Emtinck.

Het Hilversumse raadslid D.Lammes kwam met sociale argumenten tegen de aanleg. Hij vond het uurloon schandalig laag. Ondanks de bezwaren ging op 22 februari 1938 toch de eerste spade in de grond. Dit werd gedaan door de Hilversumse burgemeester J.M.J.H. Lambooy, oud-minister van Oorlog en Marine.

Tegenslag

Er was nogal wat tegenslag bij de aanleg van het vliegveld. Door de de invoering van de z.g. “verkorte tewerkstelling” moest men eerder wisselen van werkploeg, juist wanneer men met die oude ploeg lekker was ingewerkt. De maatregel leidde dan ook tot kredietoverschrijding. Verder had men bij het egaliseren een paar sloten over het hoofd gezien. Er was meer grond nodig om die sloten te dempen. Na egalisering, ploegen, eggen en rollen werd de grond ingezaaid. De winter van 1938/ 1939 was echter droog en koud. Het gras had te lijden en de wind verstoof het kaal gebleven terrein. Het in orde maken van rails en kipkarren kostte meer geld dan voorzien. De moderne dieseltractoren werden op “Anna’s Hoeve” gebruikt zodat men het bij de aanleg van het vliegveld moest doen met de verouderde benzinetractoren. En dat kostte meer guldens.

Ook de salariskosten voor een technisch ambtenaar vielen hoger uit. Al met al was dit voor de gemeente Hilversum een tegenvaller van fl 20.000,--. Toen na de zomer van 1939 een Fokker C-V een proeflanding wilde maken, veroorzaakte dit diepe voren in het grasveld…….

Stichting Vliegveld Hilversum

Deze stichting werd op 3 februari 1938 notarieel opgericht. De Raad van Beheer vergaderde in Grand Hotel Gooiland en Burgemeester Lambooy was ere-voorzitter.

De stichting hield zich bezig met de bouw en exploitatie van clubgebouw, kantoor en hangaar. Ook benoemde men de heer Van Marken tot eerste (ongesalarieerde) havenmeester. Op 27 mei 1939 werd door de burgemeester in de vestibule van het clubgebouw een gedenksteen geplaatst. Deze gedenksteen is er nu niet meer, maar is waarschijnlijk al tijdens de oorlogsjaren verdwenen.

De werkzaamheden werden op 19 augustus beëindigd. Op 30 september 1939 zou het vliegveld worden geopend. Men dacht aan een vliegfeest van twee dagen. Men zou medewerking krijgen van de NLS (Nationale Luchtvaart School), Fokker, Koolhoven en militaire “eskadrilles”.

Het zou echter door de aanstaande tweede wereldoorlog niet zover komen……